بایگانی برچسب: s

زمین شناسی و پراکندگی کانی فلورین

فلورین در طیف وسیعی از محیط های زمین شناسی دیده می شود که این نشانه تشکیل این کانی در شرایط فیزیکی و شیمیایی گوناگونی است. از یکطرف به عنوان کانی فرعی در گرانیت ها و سنگهای آذرین وجود دارد و از طرف دیگر به صورت بلور در ژئودها و به صورت خوشه ای در غارهای آهکی دیده میشود. این کانی معمولا با نهشته های مهم سرب، روی و باریت همراه است و از این جهت اهمیت خاصی دارد. چرا که پی جویی و اکتشاف آن می تواند به کشف نهشته های مذکور نیز منجر شود و این خود موجب با ارزشتر شدن نهشته های فلورین می شود. گاهی نیزوجود فلورین، خود موجب ارزشمند تر شدن نهشته های دیگر کانی ها می شود. از این رو بایستی در بررسی های فنی- اقتصادی نهشته های سرب، روی، باریت و فلورین به کانی های همراه توجه خاصی داشت. زیرا این کانی ها ممکن است در اقتصادی شدن یک کانسار تاثیر بسیاری داشته باشند.

روشهای عمده استخراج فلورین

کانسارهای سطحی با روشهای استاندارد روباز و توسط اسکراپر و دیگر ماشین آلات برداشت میشوند. در کانسارهای عمیقتر بسته به نوع آنها روش اتاق – پایه برای کانسارهای لایه ای و روش زهکشی یا استخراج روباز برای کانسارهای رگه ای عمیقتر به کار می رود.در تعیین روش استخراج مناسب از ذخایر فلورین عواملی نظیر شکل، اندازه، عمق و نوع ذخیره و رفتار تمرکز ماده معدنی در عمق نقش بسیار مهمی ایفا می کنند. اطلاعات ژئوتکنیکی نظیر وضعیت سنگ معدنی و سنگهای درونگیر، گسلها، درزه ها، آبهای سطحی و عمقی، فشار طبقات نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

نظر به اینکه اکثر ذخایر فلورین به صورت لایه ای یا رگه ای و بعضا به شکل عدسی هستند بسته به شیب تمرکز ار روش روباز و یا زیرزمینی استفاده می شود.مقاومت سنگهای درونگیر در انتخاب یکی از دو روش فوق از عوامل مهم به شمار میرود. فلورین در روش استخراج روباز به دو صورت استخراج می گردد. برای ذخایر سطحی و هوازده و ذخایری که درعمق کم قرار گرفته اند توسط بولدوزر، لودر و برای ذخایری که در عمق بیشتری قرار گرفته اند به صورت پلکانی توسط همین ماشین آلات و تراک های معدنی استخراج می شود.

سنگ معدنی فلورین

فلورین یکی از عناصر کمیاب و نادری است که در سنگ های پوسته زمین یافت می‌شود و هجدهمین عنصر فراوان در پوسته زمین است. فلورین یک هالوژن گازی است به رنگ زرد متمایل به خاکستری با نماد F عدد اتمی 9، وزن اتمی 9984/18، وزن مخصوص 696/1 گرم بر سانتی متر مکعب، نقطه جوش 05/188- درجه سانتیگراد و نقطه ذوب 52/219

این ماده در تهیه اسید فلوئوریدریک و سایر ترکیبات فلوئور و کمک ذوب در صنایع ذوب آهن در صنایع شیشه‌سازی فایبرگلاس، کوزه‌گری و غیره به کار می‌رود. انواع بی‌رنگ آن در صنایع اپتیک برای ساخت منشورها و عدسی‌های بسیار مرغوب قابل استفاده است. سنگ آن درمان مخصوصى براى بیماریها و عوارض مغزى و حل مشکلات ذهنى دارد و باعث رشد، کشش و قدرت تشخیص می‌شود. براى بیمارى‌هاى استخوان مانند التهابات مفصلى، استخوانى و آرتروز بسیار موثر است و براى عوارض زخم ها بسیار مفید مى باشد.کبد را تقویت میکند و به تمرکز حواس کمک بزرگى می‌کند.

کانی شناسی فلورین

كاني اصلي فلورين ، فلوئوريت با فرمول شيمياييCaF2مي باشد . به رنگ هاي زرد ، سبز ، آبي ، بنفش ، بي رنگ و گاهي تا ارغواني بوده و در سيستم کوبيک متبلور مي شود . وزن مخصوص اين کاني 18/3 و سختي آن 4 مي باشد . اين کاني معمولاً فضاي خالي بين ساير کاني ها را پر کرده و در طبيعت به صورت رگه اي مشاهده مي شود و همراه با کاني هاي کلسيت – کوارتز – باريت- سلستين و سولفيد هاي گوناگون همراه است . فلوئوريت در صورت خالص بودن 7/48 % فلوئور و 3/51 % کلسيم دارد. ديگر كاني‌هايي فلوئور كه كمتر رايج هستند، عبارتند از كريوليت (Na3AlF6)، اسلايت(MgF2)، توپاز، ويليوميت، باستناسيت و فلوئورآپاتيت.

مقاصد صادرات فلورین

مقصد صادرات فلورین از ایران عمدتاً کشورهای ترکیه، هند، تایوان، عراق، ارمنستان، آذربایجان، عمان، ترکمنستان، بلژیک، روسیه و گرجستان است. که از این بین کشور ترکیه بیشترین مقصد صادراتی فلورین از ایران بوده است. باتوجه به آمار، ذخیره فلورین در جهان 500 میلیون تن برآورد می گردد. تولید سالیانه فلورین در دنیا به حدود 8/5 میلیون تن بالغ شده و اصلی ترین کشورهای تولید کننده آن در دنیا جمهوری خلق چین، مکزیک، آفریقای جنوبی، مغولستان، ویتنام و اسپانیا می باشند با توجه به آمارهای موجود این کشورها در سال 2018 میزان 95 درصد از کل تولید فلورین را به خود اختصاص داده اند. با توجه به ذخایر موجود در کشور و پتانسیل های موجود استخراج و فرآوری مواد معدنی، سهم یک درصدی ایران از تولید جهانی بسیار ناچیز است و باید این میزان افزایش یابد.

انواع کانسارهای فلورین

اولین نوع  آن رگه ای می باشد که در واقع رگه های حاوی فلورین در سنگهای آذرین اسیدی حدواسط، دگرگونی و رسوبی گزارش شده است. رگه های فلورین بیشتر همراه با کوارتز، کلسیت، باریت، گالن و اسفالریت هستند. عیار اقتصادی رگه ها متغیر و در محدوده ۲۵ تا ۶۵ درصد است.  کانسار بعدی نوع استراتی فرم است. ذخایر فلورین نوع استراتی فرم در سنگ های کربناته تشکیل می شود. در محدوده ذخایر فلوریت ایالت الینویز، سنگ های آذرین گزارش نشده اند در صورتی که در ذخایر فلوریت مکزیک که در سنگ های کربناته تشکیل شده اند توده های گرانیت پورفیری نفوذ نموده اند. کانی های همراه فلورین عبارتند از: کلسیت، دولومیت، کوارتز، گالن، باریت و سلستیت. عیار فلورین حداقل ۱۵ درصد می باشد.

نوع جانشینی فلورین، کانسارهای فلورین نوع جانشینی که در سنگ های کربناته مجاور توده های اسیدی، از مکزیک گزارش شده اند. بزرگترین و غنی ترین ذخایر فلورین در مکزیک قرار دارد. در نوع استوک ورک، ذخایر فلورین نوع استوک ورک در ارتباط با توده های نفوذی گرانیتی بوده و در نیومکزیکو و کلرادو و آفریقای جنوبی کشف شده اند. گسترش یکی از این ذخایر ۷۰ تا ۲۰۰ متر و عمق آن تا ۹۰۰ متر است. عیار فلورین ۱۴ درصد است.

فلوریت همراه با کمپلکس های آلکالن – کربناتیت بدین شرح است که عنصر فلوئور به لحاظ ژئوشیمیایی ارتباط نزدیک به ماگمای آلکالن و کربناتیت دارد. محلولهای ماگمایی غنی از فلوئور از سنگ های آلکالن، فوق آلکالن و کربناتیت منشا می گیرد. کانسارهای فلورین غالبا در ریفت های داخل قاره ها واقع  می شوند. کانی سازی فلورین در این کمپلکس ها یافت می شود اما آنهایی که ارزش اقتصادی دارند با فاصله ازتوده نفوذی تشکیل شده اند.

محلول های ماگمایی در شرایط ویژه منجر به تشکیل برش نفوذی می شوند. چنانچه این محلول غنی از فلوئور باشد موجب تشکیل ذخیره می شود.

فلورین بر جای مانده یعنی فلورین موجود در سنگ های گرانیتی، کربناته و یا رگه ها تحت تاثیر هوازدگی آزاد شده و در محل بر جای می ماند و دیگر کانی ها به دلیل هوازدگی غالبا تغییر کرده و حمل می شوند.

آخرین کانسار نیز فلورین همره با پگماتیت ها بوده که همانطور که از اسم آن پیداست، بعضی از پگماتیت ها که حاوی فلورین هستند. در صورت تمرکز فلورین ذخیره مناسبی را تشکیل می دهند

تشخیص فلورین

فلوریت بعد از کوارتز یکی از مهمترین سنگ های معدنی در جهان بین مجموعه داران سنگ های قیمتی می باشد. اغلب به علت تنوع بینظیر رنگ هایش، بعنوانِ “رنگی ترین سنگ معدنی” در دنیا شناخته می شود. این سنگ قیمتی بخاطر تاثیرگذاری آن بعنوان یک گدازآور برای فولاد و آلومینیوم معروف است. بعلت تنوع زیاد، فلوریت می تواند با بسیاری از سنگ ها مشابه باشد.

اگرچه می تواند براحتی از سنگ هایی با سختی پایین تر متمایز شود، برخی از ویژگی هایی که موجب تمایز آن می شود شامل کلسیت می شود اما کلسیت کمی نرم تر است و شکل کریستالی متفاوت تری دارد. کوارتز سخت تر است و فاقد شکافِ فلوریت است درحالیکه آپاتیت کمی سخت تر است و شکل کریستالی متفاوتی دارد. ویژگی تمایزدهندۀ دیگر، ترمولومینسانس یا حرارت است که ویژگی درخشش در اثر گرمادیدن می باشد. یکی از گونه های فلوریت بعنوان ” کلروفان (chlorophane)” شناخته می شود که دارای این ویژگی حرارت می باشد و آنرا بخوبی حتی با نگه داشتن در دست نشان می دهد.

روند استخراج فلورین

تولید فلورین در کشور ما بر حسب نیاز صنایع ذوب مادر، از سال 1354 شروع شد. در این راستا فقط معدن فلورین و سرب «پاجمیانا» احداث و بهره برداری شد. لذا با توجه به ضرورت تولید فلورین با توجه به توسعه تولید فولاد، این معدن در سال های بعد از انقلاب توسط کارشناسان زغال سنگ البرز مرکزی توسعه یافت. این معدن در استان مازندران و شهرستان سواد کوه (در 2 کیلومتری بعد از شهرستان دوآب) در بخش خطیر کوه قرار دارد. از لحاظ وضعیت زمین شناسی، این ناحیه شامل نهشته های مربوط به دوران دوم زمین شناسی است. البته امروزه معادن فلورین دیگری نیز در کشور ما احداث شده اند.

استخراج فلورین معمولا به صورت هیدروترمال است و به ندرت در شرایط پگماتیتی انجام می گیرد. برای انجام استخراج ابتدا لازم است نحوه عملکرد رسوبات و رگه ها بررسی شود. با توجه به شرایط، فرایند استخراج گاهی به صورت زیر زمینی (تونلی) و گاهی نیز به صورت روباز انجام می گیرد. برای استخراج فلورین معمولا چاه هایی با طول های 80، 120 و 140 سانتی متری حفر می شود. این حفاری با استفاده از چکش های حفاری با وزن 18 و 24 کیلویی انجام می شود. پس از استخراج فلورین از دل کوه ها و سنگ ها، نوبت به عملیات کانه آرایی فلورین از باطله بر اساس تجربه کارگران و نیز با استفاده از سرند می رسد.

تعریف فلورین و نحوه تشکیل آن

کانی فلورین یا فلوئوریت به فرمول شیمیایی CaF2 مهمترین کانی فلوئور در طبیعت می‌باشد. این کانی به رنگ‌های زرد، سبز، صورتی، آبی، بنفش، بی‌رنگ و گاهی سیاه دیده می‌شود. فلورین در سیستم کوبیک متبلور می‌شود. به صورت نیمه شفاف بوده و دارای جلای شیشه‌ای است. وزن مخصوص این کانی ۱۸/۳ و سختی آن ۴ می‌باشد. معمولاً فضای خالی بین سایر کانی‌ها را پر می‌کند. در طبیعت بیشتر به صورت رگه‌ای مشاهده می‌شود. معمولا همراه با کانی‌هایی کلسیت، کوارتز، باریت، سلستین و سولفیدهای گوناگون است. فلوئوریت در صورت خالص بودن ۷/۴۸% فلوئور و ۳/۵۱% کلسیم دارد. در تصویر سیستم مکعبی و جلای شیشه‌ای فلوئوریت، قابل تشخیص است.

 نحوه تشکیل، ذخایر و تولید فلورین به شرح زیر است. فلوئوریت در محدوده وسیعی از شرایط زمین‌شناسی تشکیل و مشاهده می‌شود. کانسارهای فلوئوریت می‌توانند دارای منشاء رسوبی-کربناته یا به صورت رگه‌ای مرتبط با سنگ‌های آذرین خروجی اسیدی تا حد واسط همراه باشند. از نظر میزان ذخایر فلوئوریت، بر اساس گزارش سال  1998 میلادی، سازمان زمین‌شناسی و معدن آمریکا، کشور مکزیک با ۳۲ میلیون تن در رتبه اول و کشورهای آفریقای جنوبی و چین به ترتیب با ۳۰ و ۲۳ میلیون تن در مقام دوم و سوم را دارند. بعد از کشورهای فوق فرانسه با ۱۰ میلیون تن و اسپانیا با ۶ میلیون تن  قرار می‌گیرند. براساس اطلاعات وزارت صنایع و معادن، در سال ۲۰۰۱ میلادی جمعاً بیش از ۱/۳ میلیون تن ذخیره احتمالی و بالغ بر  5/1 میلیون تن ذخیره قطعی فلورین در ایران وجود داشته است.

فلورین در طب و سلامت

عنصر فلورین سبک ترین و واکنش دارترین عضو گروه هالوژن است و در استخوان ها و دندان ها یافت می گردد . هر چند که هنوز شواهد مستند و مستقیمی وجود ندارد تا ثابت کند عنصر فلورین حتما برای بدن ضروری است ، اما به نظر می رسد با کلسیم فسفات ممزوج می شود و باعث سختی مینای دندان می گردد ، و نشان داده شده است که مقادیر بسیار کم فلورین ترکیب شده از نظر حفظ دندان ها علیه کرم خوردگی و پوسیدگی سودمند است . این اثر حفاظتی در کودکان کمتر از سن هشت سالگی بارزتر می باشد.

متوسط مصرف فلوراید ها در انگلیس از غذاها و مشروبات حدود 0.6 تا 1.8 میلی گرم است . در مناطقی که آب نوشیدنی دارای فلورین نیست ویا فقط مقدار کمی از آن را در خود دارد احتمالا مصرف فلوراید کمتر از آن خواهد بود که در برابر پوسیدگی ، دندان را حفاظت کند . چنین وضعی را می توان با اضافه کردن مقادیر کنترل شده ای از فلوراید به آب نوشیدنی علاج نمود . چنین امری با اضافه کردن سدیم فلوراید و یا سدیم سیلیکوفلوراید و یا هیدروفلوسیلسیک اسید به مقداری که فلوراید آب از یک در میلیون قسمت تجاوز نکند میسر است . مقدار فلوراید افزوده به آب باید دقیقا کنترل شود چه در غیر این صورت اگر مقدار فلوراید در آب از 1/5 قسمت در میلیون اضافه تر گردد دندان ها به نظر متخلخل خواهند آمد .